قطعا ساختار اجتماعی، کالبدی و هویتی هر شهر را فضاهای عمومی آن تشکیل می دهد، هر فضای عمومی در شهر نیز منحصر به فرد خواهد بود و باید بر اساس ویژگی ها، نیازها و شرایط خودش ساخته شود؛ اما بیشتر آنها یک ویژگی مشترک دارند و آن به حداکثر رساندن پتانسیل های ارزشمند فضاهای عمومی و استفاده از آنهاست. شاید گفتن این حرف راحت تر از عمل کردن به آن باشد، اما راه های بدیع برای ایجاد فضاهای عمومیِ چند عملکردی وجود دارد که هر روز پیشرفت می کند. ازینرو ما می توانیم از نمونه های موفق فضاهای عمومی که در دنیا بر اساس علم روز طراحی شده اند، درس بگیریم؛ فضاهایی که خود را با تغییر نیازهای کاربران وفق داده اند و هنوز هم نیازهای کاربران متعدد و متفاوت را تأمین می کنند.

میدان پایونیر کورت هاوس (Pioneer Courthouse) در شهر پورتلند واقع در ایالت اورگن این نکات را به خوبی عملی کرده است. پارک اصلی که در مرکز شهر واقع شده به عنوان اتاق نشیمن این شهر شناخته می شود و هر ساله در حدود ده میلیونبازدیدکننده را جذب می کند.

اما جذب ده میلیون بازدید کننده در سال برای میدان یک شهر اتفاقی نبوده، و طی رعایت شرایطی به وجود آمده است که در این نوشتار به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:

تنوع کاربری و خدمات و در نتیجه امکان بروز فعالیتهای متنوع:

چهار بلوک ساختمانی با عملکرد خرید، رستوران، تفریحی و اداری که میدان را محصور کرده اند، آن را به نقطه ای ایده آل برای ملاقات ها، تجمعات، استراحت و تفریح تبدیل کرده است.

این میدان محل قرارگیری یک دفتر حمل و نقل است که شامل راهنمای توریست ها و آژانس مسافربری است و همه نوع خدمات حمل و نقل را ارائه می دهد. در گوشه ای از میدان یک شعبه از کافی شاپ های زنجیره ای Starbucks قرار دارد، به علاوه دستفروش ها در میدان فعال هستند که باعث افزایش انعطاف پذیری میدان در ارائه خدمات می شود.

مدیریت حرفه ای عملکردها و رویدادها و طراحی متناسب با آن:

کلید موفقیت این میدان مدیریت حرفه ای عملکردها، موقعیت مناسب و طراحی ساده آن است. به جای آن که میدان را با عناصر متعدد و نامنظم مغشوش کنند و برای این عناصر عملکرد تعریف کنند، طرح به خوبی دارای حداقل عناصر فضایی است که فضایی بزرگ وانعطاف پذیر را در مرکز میدان به وجود می آورد که در مراسم و موقعیت های مهم از آن استفاده می شود. به همین دلیل برای بازدیدکنندگان محلی و توریست ها سرگرمی های متنوعی را دارد که باعث اشتیاق آنها برای تجربه دوباره فضا و بازگشت شان به میدان می شود.

طراحی عناصر و فضاهای انعطاف پذیر و دارای عملکرد:

در طرح به طور هوشمندانه ­ای از شیب زمین بهره گرفته شده است؛ با طراحی ­فضاهای نشستن آمفی تئاتر گونه در یک ضلع میدان، پله ها جنبه چند عملکردی می یابند و عدّه زیادی از بازدیدکنندگان هم برای تردد و هم برای نشستن از آنها استفاده می کنند.

استفاده از فضای سبز ثابت در حد ضرورت.

علی رغم اینکه عناصر سبز در میدان به وفور یافت نمی شود اما باغچه های گل و گیاه و ردیف درختان در لبه میدان که سایه و پناه به وجود آورده اند، به میدان رنگ و زندگی بخشیده و با آجرهای قرمز رنگ میدان که رنگ غالب هستند تباین و کنتراست زیبایی ایجاد کرده اند.

نکته جالب آرایش فضا با گلدانهای طبیعی در برخی از رویدادهاست، که در پایان هر رویداد (event) به فروش می رسند و ضمن درآمد زایی، به فضای میدان در حین برگزاری برخی از فستیوالها و همایشها سرزندگی خاصی می بخشند.

تعریف تقویم سالانه رویداد (event calendar):

شامل سینما، فستیوال های بین المللی، کنسرت ها، بازارها و … می شود، که این میدان را تبدیل به کانون اصلی در جذب بازدیدکننده سالانه کرده است. این رویدادها همچنین درآمد لازم برای بقا و سرمایه گذاری های آتی میدان را فراهم می کند و هزینه سرایدارها و نگهبانان جهت برقراری امنیت و پاکیزگی میدان را می پردازد.

تفکر برای آینده

در مورد میدان «پایونیر کورت هاوس» انعطاف پذیری و عدم تلاش برای تعیین عملکردهایش موجب چند عملکردی شدن آن در طول زمان شده است. میدان قبل از اتمام عناصر طراحی اش در سال ۱۹۸۴ افتتاح شد، در مقابل، یک مدیریت مطمئن برای اداره بستر در حال رشد آن تعیین شد. این اقدام، رسیدن به اهداف اصلی که همان فعال و غنی ساختن محیط برای خدمت به مردم پورتلند و بازدیدکنندگان بود، را ممکن ساخت.

چند نکته دیگر:

این میدان به عنوان پیشگام میادین شهری در امریکا شناخته می شود و همه ساله صحنه بیش از ۳۰۰ مورد رویداد مردمی است.

این میدان با قابلیت دسترسی آسان از طریق قطارشهری و تراموا،محل گذران و زندگی روزانه هزاران نفر از اهالی پورتلند است.

مدیران شهری پورتلند جهت تامین سرمایه ساخت و مرمت میدان، در راستای مدیریت خلاقانه و به روز خود، به ساخت مشارکتی میدان روی آوردند، و شهروندان و تویست ها را دعوت کردند تا با پرداخت هزینه ای نام خود یا دوستان خود را روی آجرهایِ تهیه شده برای اجرای کفسازیِ میدان درج کنند.

این حرکت آنقدر مورد توجه قرار گرفت که میتوان در بین نامهای حک شده روی آجرها، نام بسیاری از هنرپیشگان و افراد مشهورِ دنیا را نیز مشاهده کرد.