تحلیل ساختار فضایی- کالبدی مسجد جامع اردستان با تفکیک لایه های تاریخی

مقاله "تحلیل ساختار فضایی- کالبدی مسجد جامع اردستان با تفکیک لایه های تاریخی"

چكيده

یکی از دوره های درخشان هنر معماری ایران، دورۀ سلجوقیان است که مصادیق بسیاری از آن را می توان در پایتخت سیاسی-فرهنگی آنان، اصفهان، یافت. اردستان پیرو تحولات سیاسی و مذهبیِ پایتخت، از کانون های مهم و فعال اصفهان در این دوره به شمار می رفته و همین امر سبب شد که تغییرات اساسی در سامانۀ فضایی و کالبدی مسجد جامع این شهر ایجاد گردد. این بنا، یکی از شاهکار های معماری اسلامی ایران بوده که در طول حیات خود، تغییرات گسترده ای را تجربه کرده است. با وجود اهمیت این مسجد و تعدد پژوهش های صورت گرفته، همچنان تحولات فضایی-کالبدی آن به وضوح مشخص نیست. بنابراین سیر تحول مسجد جامع اردستان و تفکیک لایه های تاریخی آن،هدف پژوهش حاضر است. روش تحقیق به کار گرفته شده، تفسیری-تاریخی است. ضمن اینکه، مستند نگاری و مطالعات تطبیقی نیز مبنای اصلی کار قرار گرفته است. شایان یادآوری است تامل در آرای پژوهشگران و تعمیم نظریات آنان، برای مرتفع ساختن کاستی های موجود بوده که نتایج ارزنده ای در خصوص تفکیک لایه های تاریخی داشته است. بررسی های انجام شده بیانگر آن است که کهن ترین عنصر معماری در بقایای مسجد، قسمت هایی از دیوار خشتی بوده، که متعلق به بنایی پیش از مسجد اولیه است. با تکیه بر مطالعات تطبیقی، مسجد از دوره آل بویه وجود داشته و عمده تحولات آن در دوران سلجوقیه و صفویه صورت گرفته و پس از آن، تغییرات در پوسته ظاهری بنا انجام شده است. دستاوردهای پژوهش تا حد بسیاری ابهامات موجود در زمینه لایه های تاریخی این بنا را، بخش هایی که تا کنون نادیده انگاشته شده اند، کاسته است.

به قلم "احمد صالحی کاخکی-شادابه عزیزپور-افروز رحیمی آریایی-فاطمه بانک"

منبع : دوفصلنامه علمی-پژوهشی مرمت و معماری ایران/سال چهارم شماره هشتم، پاییز و زمستان 1393

برای دریافت مقاله بر روی لینک زیر کلیک نمایید.